W 2013 roku w Polsce doszło do ponad 35 tys. wypadków drogowych. Nie ulega wątpliwości, że jest to zdarzenie powszechne i codzienne, w którym uczestniczyć może każdy z nas – zarówno w charakterze sprawcy jak i poszkodowanego. Wiele osób zadaje sobie pytanie jak się zachować w razie wypadku, co grozi sprawcom i jakie są uprawnienia poszkodowanych. Poniższy artykuł postara się odpowiedzieć na te pytania.
Spis treści:
Jak zachować się w razie uczestnictwa w wypadku drogowym?
Spowodowałem wypadek drogowy – co mi grozi?
Kiedy wypadek jest wykroczeniem?
Kiedy wypadek jest przestępstwem?
Czy wypadek jest karalny tylko na drodze publicznej?
Ucieczka z miejsca wypadku lub nietrzeźwość sprawcy
Zakaz prowadzenia pojazdów
Grzywna i odszkodowanie, koszta sądowe
Jak będzie wyglądać postępowanie i jakie mam możliwości obrony?
Proces sądowy
Jestem poszkodowanym w wypadku drogowym – jak dochodzić swoich praw?
Odszkodowanie
Zadośćuczynienie
Jak zachować się w razie uczestniczenia w wypadku drogowym?
Niezależnie od tego czy jesteś sprawcą czy poszkodowanym – zachowaj spokój. Twoje postępowanie od razu po zdarzeniu jest kluczowe dla ochrony Twoich interesów.
- Jeśli jesteś sprawcą – pod żadnym pozorem nie uciekaj z miejsca wypadku! Spowoduje to automatyczne podniesienie zagrożenia karą o połowę oraz praktycznie przekreśli możliwość warunkowego umorzenia postępowania. Nie uciekaj nawet, jeśli jesteś pod wpływem alkoholu, gdyż kodeks karny penalizuje jazdę po spożyciu na równi ze zbiegnięciem z miejsca zdarzenia.
- Jeśli w wypadku są poszkodowani, wezwij policję i karetkę. Udziel niezbędnej pomocy uczestnikom (masz taki obowiązek, a jeśli jesteś sprawcą, udzielenie pomocy może być okolicznością łagodzącą).
- Nie pozwalaj przestawiać uczestniczących w wypadku pojazdów, ani uprzątać sceny zdarzenia – może to zostać potraktowane jako zacieranie śladów lub utrudnianie czynności Policji.
- Jeśli masz taką możliwość sfotografuj dokładnie miejsce zdarzenia i wszelkie szczegóły, które mogą świadczyć na Twoją korzyść (np. ubytki w drodze, oblodzenie jezdni, zasłonięte znaki poziome i pionowe, ślady hamowania, rozbite elementy samochodu, itp.). Dokumentacja ta może zostać potem wykorzystana przez Twojego adwokata do podważenia niekorzystnej opinii biegłego.
- Weź dane kontaktowe od wszystkich świadków zdarzenia. Policja na pewno zrobi to samo, ale niekoniecznie musisz mieć do tych danych dostęp w momencie, gdy będziesz tego potrzebować Ty lub Twój adwokat. Część świadków zdarzenia może się także oddalić przed przyjazdem Policji, ważne abyś mógł dotrzeć do tych, którzy ewentualnie mogą zeznawać na Twoją korzyść.
- Skontaktuj się z adwokatem i uważaj, co mówisz po przyjeździe Policji. Pamiętaj, że masz prawo do odmowy odpowiedzi na pytania. Nawet jeśli nie jesteś sprawcą, Twoje słowa mogą zostać wykorzystane do przypisania Ci współwiny za zdarzenie.
- Zażądaj umieszczenia w notatce Policji wszelkich istotnych wg Ciebie faktów i spostrzeżeń z miejsca zdarzenia oraz poproś o kopię notatki.
Spowodowałem wypadek drogowy – co mi grozi?
Spowodowanie wypadku może być wykroczeniem albo przestępstwem, a kwalifikacja czynu zależna jest od okoliczności i następstw zdarzenia. Głównym ustawowym rozgraniczeniem w tym przypadku jest fakt wystąpienia obrażeń ciała u poszkodowanych w zdarzeniu drogowym oraz ich rozmiar.
Kiedy wypadek jest wykroczeniem?
Kwestię tę reguluje art. 86 kodeksu wykroczeń, który stanowi, że kto na drodze publicznej nie zachowując należytej ostrożności powoduje zagrożenie bezpieczeństwa ruchu, podlega karze grzywny. Karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny podlega natomiast ten, kto spowodował zagrożenie po spożyciu alkoholu. Dodatkowym środkiem karnym przewidzianym w tym przepisie jest także możliwość odebrania prawa jazdy.
Istotny jest fakt, że jeśli następstwem takiego zdarzenia są lekkie obrażenia ciała, powodujące rozstrój zdrowia trwający nie dłużej niż 7 dni, spowodowanie wypadku nie jest przestępstwem. Wykładnię taką ustalił Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 18 listopada 1998 roku (I KZP 16/98).
Kiedy wypadek jest przestępstwem?
W myśl art. 177 kodeksu karnego, kto, naruszając, chociażby nieumyślnie, zasady bezpieczeństwa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, powoduje nieumyślnie wypadek, w którym inna osoba odniosła obrażenia ciała trwające powyżej 7 dni (za art. 157 k.k.), podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. Kto spowodował ciężki uszczerbek na zdrowiu lub śmierć innej osoby zagrożony jest karą pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8.
Z powyższego przepisu wynika zatem, że zajść muszą jednocześnie następujące okoliczności:
- Musi dojść do naruszenia zasad bezpieczeństwa ruchu. Na ogół oznacza to szeroko rozumiane złamanie zasad kodeksu drogowego: niezastosowanie się do obowiązujących znaków, sygnalizacji świetlnej, nieustąpienie pierwszeństwa, przekroczenie ograniczenia prędkości, a także niezachowanie należytej ostrożności (np. niedostosowanie prędkości do panujących na drodze warunków, jazda na oponach letnich po zaśnieżonej drodze, itp.).
- Musi dojść u innej osoby do naruszenia czynności ciała lub rozstroju zdrowia trwających powyżej 7 dni. Jeśli pokrzywdzonym jest wyłącznie osoba najbliższa, ściganie przestępstwa następuje na jej wniosek (art. 177 §3 k.k.).
To, czy dane obrażenie przekroczyło granicę 7 dni, tak istotna dla kwalifikacji czynu kwestia, ustalana jest na podstawie opinii biegłego lekarza, w której określi on czas trwania obrażeń u poszkodowanego. Należy w tym miejscu zauważyć, że za takie obrażenia nie powinny być uznawane siniaki, otarcia, zadrapania oraz inne podobne obrażenia.
Czy wypadek jest karalny tylko na drodze publicznej?
Warto zauważyć, że przestępstwo spowodowania wypadku nie musi być dokonane na drodze publicznej. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 1995 (WR 186/95), czyn ten może zostać popełniony wszędzie tam, gdzie ruch lądowy faktycznie się odbywa, a więc tam, gdzie istnieje możliwość spowodowania zagrożenia bezpieczeństwa tego ruchu. Nie obejmuje to natomiast miejsc, gdzie ruch odbywa się sporadycznie (np. ogrodzona, prywatna posesja).
Ucieczka z miejsca wypadku lub nietrzeźwość sprawcy
Zagrożenie karą za powyższe przestępstwo jest znacząco zaostrzane (art. 178 k.k.) jeśli sprawca popełnił je w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środków odurzających lub zbiegł z miejsca wypadku. Zaostrzenie dotyczy zarówno dolnej jak i górnej granicy zagrożenia, a zwiększane jest o połowę. Oznacza to, że np. sprawcy wypadku ze skutkiem śmiertelnym, który zbiegł z miejsca zdarzenia grozi nawet do 12 lat pozbawienia wolności.
Zakaz prowadzenia pojazdów
Dodatkowym środkiem karnym w przypadku przestępstwa z art. 177 k.k. jest także możliwość orzeczenia zakazu prowadzenia pojazdów (art. 42 k.k.). Zakaz może być orzeczony na okres od roku do 10 lat. Warto dodać, że jeśli sprawca był w stanie nietrzeźwości lub zbiegł z miejsca zdarzenia zakaz orzekany jest zawsze. W przypadku, gdy następstwem czynu jest śmierć lub ciężkie obrażenia ciała, zakaz może być dożywotni.
Nadmienić należy, że niezastosowanie się do orzeczonego zakazu jest przestępstwem z art. 244 k.k., zagrożonym karą pozbawienia wolności do lat 3.
Grzywna i odszkodowanie, koszta sądowe
Musisz także liczyć się z możliwą grzywną oraz zasądzeniem odszkodowania na rzecz pokrzywdzonych. Wysokość odszkodowania może być uzgodniona z pokrzywdzonymi. W razie skazania możesz zostać obciążony kosztami postępowania sądowego, kosztami oskarżyciela posiłkowego (jeśli brał udział w procesie) oraz kosztami ewentualnych pełnomocników pozostałych stron postępowania.
Jak będzie wyglądać postępowanie i jakie mam możliwości obrony?
Odpowiedź na to pytanie jest trudna, gdyż zależy od każdorazowych okoliczności wystąpienia zdarzenia i jego skutków. Istnieje prawdopodobieństwo, że w toku postępowania przygotowawczego prokurator zaproponuje Ci dobrowolne poddanie się karze. Radzimy nie podpisywać niczego bez kontaktu z adwokatem, ponieważ przyznanie się do winy zamknie drogę do ewentualnego warunkowego umorzenia postępowania i spowoduje wpis do Krajowego Rejestru Karnego, co nada Ci status osoby karanej.
Najkorzystniejszym wyjściem z sytuacji jest dążenie do uzyskania warunkowego umorzenia postępowania, gdyż nie powoduje wpisu do wspomnianego Rejestru. Możliwość ta dostępna jest jednak tylko dla oskarżonego, który spełnia określone w ustawie warunki (art. 66 § 1 k.k.):
- jego czyn jest zagrożony karą nie wyższą niż 3 lata pozbawienia wolności (przy pojednaniu z pokrzywdzonym zagrożenie może być do lat 5);
- nie był wcześniej karany za jakiekolwiek przestępstwo umyślne;
- wina i szkodliwość społeczna czynu nie są znaczne;
- zachowanie i dotychczasowy sposób życia uzasadniają przypuszczenie, że nie popełni ponownie przestępstwa.
Zwłaszcza ostatni punkt jest istotny, gdyż na tym polu Ty oraz Twój obrońca musicie udowodnić sędziemu, że oskarżony jest osobą prawą, dobrze prowadzącą się, a skazanie będzie tragedią osobistą i finansową dla Ciebie oraz Twoich najbliższych.
Sposoby uzasadnienia wniosku przed sądem są przeróżne i zależą od okoliczności: mogą być to korzystne opinie znajomych, sąsiadów, pracodawcy, posterunkowego, udowodnienie pozytywnych faktów na temat Twojego życia (np. udział w akcjach społecznych, charytatywnych, dawstwo krwi), deklaracja przekazania środków na cele dobroczynne, informacja o braku wykroczeń drogowych, itp. Ważne jest także przedstawienie wszelkich okoliczności umniejszających Twoją winę za spowodowanie wypadku: trudne warunki pogodowe, zły stan nawierzchni, przyczynienie się poszkodowanego (np. przekroczenie prędkości), inne czynniki losowe, jeśli wystąpiły (np. wybiegnięcie przed samochód zwierzęcia).
Kluczowa jest również Twoja obecność na posiedzeniu sądu dotyczącego warunkowego umorzenia, która jednoznacznie wskazuje, że rozumiesz powagę sytuacji i okazujesz szacunek Sądowi.
Sąd nie może jednak warunkowo umorzyć postępowania, jeśli spowodowałeś wypadek ze skutkiem śmiertelnym lub poszkodowani ponieśli ciężki uszczerbek na zdrowiu (z uwagi na wyższe zagrożenie karą).
Proces sądowy
Jeśli nie kwalifikujesz się do warunkowego umorzenia postępowania albo Sąd nie uwzględnił Twojego wniosku, sprawa trafi na rozprawę główną. Podczas procesu kluczową sprawą będą opinie biegłego z zakresu ruchu drogowego. Niekorzystne dla Ciebie opinie zawsze warto podważać, aby ustalony przez Sąd przebieg zdarzenia był dla Ciebie korzystny. Jeśli biegły wykorzystał w swojej opinii program komputerowy (np. do określenia prędkości pojazdów), można zażądać aby dokonał obliczeń w sposób tradycyjny, co umożliwia dokładną kontrolę sposobu ich wykonywania.
Z naszego doświadczenia wynika, że w sprawach o spowodowanie wypadku drogowego najczęstszym wyrokiem jest wyrok z warunkowym zawieszeniem wykonania kary. Wyroki bezwzględnego pozbawienia wolności orzekane są częściej w przypadku wystąpienia ofiar śmiertelnych, stanu nietrzeźwości lub ucieczki z miejsca wypadku.
Jestem poszkodowanym w wypadku drogowym – jak dochodzić swoich praw?
Jeśli zostałeś pokrzywdzony w wypadku drogowym, należy Ci się odszkodowanie lub zadośćuczynienie.
Odszkodowanie, co do zasady, jest świadczeniem, które ma rekompensować poniesioną rzeczywistą szkodę, dlatego ważne jest abyś:
- zbierał wszelką dokumentację medyczną, wypisy ze szpitali, protokoły badań lekarskich;
- dokumentował wszelkie wydatki poniesione w związku ze szkodą (rachunki za leczenie, lekarstwa, porady medyczne, badania, rehabilitację, naprawę samochodu, naprawę innego uszkodzonego mienia, itd.);
- skontaktował się z adwokatem i zlecił mu działanie w roli oskarżyciela posiłkowego, co daje Ci wiele przywilejów i praw podczas procesu oraz po jego zakończeniu (więcej o tym przeczytasz tutaj).
Odszkodowanie
Odszkodowanie może zostać ustalone w toku postępowania karnego lub cywilnego. Nasza praktyka dowodzi, że Sądy często uzależniają zgodę na warunkowe umorzenie postępowania wobec sprawcy od zapłaty odszkodowania uzgodnionego między Tobą i sprawcą. Daje Ci to oczywistą przewagę negocjacyjną.
Negocjacje ze sprawcą powinieneś zlecić swojemu adwokatowi, ponieważ często w tych trudnych momentach biorą górę emocje sprawcy lub poszkodowanego, co utrudnia zawarcie ugody. Adwokat jako profesjonalny pełnomocnik prawny zabezpieczy Twoje interesy w najskuteczniejszy sposób.
Zdarza się, że osoby hospitalizowane po wypadku są nachodzone w szpitalu przez firmy zajmujące się uzyskiwaniem odszkodowań – nie podpisuj niczego będąc pod wpływem leków lub emocji wywołanych bólem, gdyż umowy podsuwane przez te firmy są zazwyczaj skrajnie niekorzystne (np. przewidują, że otrzymasz tylko 20% uzyskanej kwoty), a dodatkowo przenoszą prawa do decydowania w Twoim imieniu w zakresie uzyskiwania odszkodowania (np. firma może zawrzeć niekorzystną ugodę ze sprawcą).
Zadośćuczynienie
Niezależnie od odszkodowania masz prawo do uzyskania zadośćuczynienia. Zadośćuczynienie jest świadczeniem pieniężnym, które ma za zadanie naprawić krzywdę niemajątkową, np. wynagrodzić poniesiony ból, urazy psychiczne, i inne negatywne, niemierzalne skutki zdarzenia. Prawo do zadośćuczynienia ma także rodzina poszkodowanego, który zmarł w wyniku wypadku.
Zadośćuczynienia dochodzić można także w trakcie osobnego postępowania cywilnego. Jego uzyskanie powinieneś zlecić swojemu adwokatowi, który uzyska kwotę adekwatną do rozmiaru poniesionej krzywdy. O zadośćuczynienie możesz wystąpić do sprawcy w terminie do 3 lat od dnia zdarzenia (w szczególnych przypadkach termin przedawnienia wynosi lat 20).
Pamiętaj jednak, że jeśli poszkodowanym jest ktoś z Twojej rodziny, a stan jego zdrowia jest na tyle ciężki, że istnieje podejrzenie, że może umrzeć w wyniku odniesionych obrażeń, powinniście wystąpić z roszczeniem o zadośćuczynienie natychmiast, gdyż prawa do jego dochodzenia są dziedziczne jedynie przy założeniu, że postępowanie zostanie wszczęte za życia pokrzywdzonego.
Prawa autorskie adwokat Warszawa Wola – Anna Rurarz
Data publikacji (stan prawny) 20.07.2014