Wiele osób zadaje sobie pytanie czym zajmuje się prawnik, adwokata, czy radca prawny i jakie są między nimi różnice?
Prawnik / doradca prawny
Prawnikiem czy też doradcą prawnym jest osoba, która posiada wyższe wykształcenie prawnicze i uzyskała tytuł co najmniej magistra prawa. Jest to najniższy stopień zawodowy w dziedzinie prawa i posiada najwęższe uprawnienia. Status prawnika nie jest uregulowany przepisami, a więc prawnik jest zwykłym przedsiębiorcą – podmiotem gospodarczym świadczącym usługi polegające na doradztwie prawnym.
Prawnik może zatem otworzyć kancelarię prawną i udzielać porad prawnych, przy czym należy pamiętać, że nie podlega on żadnym organom nadzorczym ani kontroli organów samorządu. Co za tym idzie, prawnika nie obowiązują zasady etyki zawodowej i nie podlega on odpowiedzialności dyscyplinarnej. Nie leży także na nim obowiązek posiadania ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej zabezpieczającego jego Klientów przed błędami i uchybieniami w obsłudze. Znamienny jest także brak obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej oraz brak możliwości odmowy złożenia zeznań na temat spraw swoich Klientów.
Prawnik nie może występować przed sądami w roli pełnomocnika profesjonalnego. Prawnik może reprezentować w sądzie cywilnym jedynie w sytuacji, kiedy z Klientem ma podpisaną stałą umowę na zarządzanie jego majątkiem. Taka umowa jednak wiąże się z poważnym ryzykiem dla Klienta, ponieważ musi obejmować pełnomocnictwo do wszelkich czynności związanych z zarządem jego majątkiem, a co za tym idzie prawnik może zaciągać w jego imieniu wszelkie zobowiązania finansowe.
Jednakże i to uprawnienie jest ograniczone, gdyż prawnik nie może być pełnomocnikiem w sprawach, w których ustawa nakłada przymus adwokacko-radcowski (m.in. przed Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym, Trybunałem Konstytucyjnym i Trybunałem Stanu). Ograniczenie dotyczy także reprezentacji m.in. w sprawach karnych i karnoskarbowych, o wykroczenia, rodzinnych, prawa pracy oraz postępowania przed sądami administracyjnymi.
Aplikant (np. adwokacki lub radcowski)
Aplikant to prawnik, co najmniej magister prawa, który zdał egzamin na aplikację o wybranym kierunku (np. adwokacką czy radcowską) i uzyskał wpis na listę aplikantów. Trwająca trzy lata aplikacja jest kontynuacją kształcenia uniwersyteckiego połączoną z praktyką w kancelarii patrona – adwokata czy radcy prawnego. Patron od momentu objęcia patronatem aplikatna odpowiada za wszelkie zlecone swojemu podopiecznemu czynności.
Aplikant pierwszego roku może stawać przed sądami rejonowymi już po półrocznej praktyce. Natomiast po odbyciu połowy szkolenia (półtora roku) może już stawać przed wszystkimi sądami poza Sądem Najwyższym i Naczelnym Sądem Administracyjnym.
Po ukończeniu drugiego roku aplikanta nie można skreślić z listy aplikantów, co pociąga za sobą daleko idące konsekwencje, gdyż nie do końca uregulowany status prawny aplikantów od dawna powoduje spory w środowisku prawniczym. Sprawa dotyczy ich uprawnień – aplikant działający pod pieczą patrona może stawać w sądzie, natomiast patronat ten kończy się wraz z otrzymaniem zaświadczenia o ukończeniu trzyletniego szkolenia. W związku z czym niewyjaśniony jest status aplikanta, który podszedł do egzaminu adwokackiego lub radcowskiego i zakończył go z wynikiem negatywnym, gdyż dalej posiada on wpis na listę aplikantów. Podobnie jest z aplikantem, który egzamin wprawdzie zaliczył, ale nie uzyskał jeszcze wpisu na listę adwokatów czy radców prawnych. Może zatem zdarzyć się sytuacja, w której jeden sąd dopuści do udziału w rozprawie takiego aplikanta, a drugi odmówi, uznając, iż aplikant nie posiada odpowiednich uprawnień.
Adwokat
Adwokat to najwyższy stopień wśród zawodów prawniczych zajmujących się profesjonalną obsługą prawną. Adwokatem jest osoba o wyższym wykształceniu prawniczym, która ukończyła trzyletnie szkolenie aplikanckie, ukończyła z wynikiem pozytywnym egzamin adwokacki, uzyskała wpis na listę adwokatów w okręgowej radzie adwokackiej oraz złożyła ślubowanie.
Adwokat posiada najszersze uprawnienia wśród wymienionych tu zawodów. Może reprezentować Klienta przed sądami wszystkich instancji, nie posiada ograniczeń, co do rodzaju prowadzonych spraw. Może podjąć się zatem sprawy z każdej gałęzi prawa – rodzinnego, karnego, gospodarczego, administracyjnego i innych.
Adwokat prowadzi działalność we własnym imieniu i na własny rachunek, najczęściej w kancelarii adwokackiej. Nie może być zatrudniony. Obowiązują go ścisłe zasady etyki zawodowej i podlega kontroli i nadzorowi organów samorządowych adwokatury.
Obowiązkiem adwokata jest posiadanie ubezpieczenia cywilnego, które gwarantuje jego Klientom odszkodowanie, jeśliby z winy lub zaniechania adwokata zostali poszkodowani. Znamienny jest także obowiązek zachowania w tajemnicy wszelkich informacji pozyskanych w związku z prowadzoną sprawą. Z tej tajemnicy adwokat nie może być zwolniony, tak więc np. nie może zostać powołany na świadka, w sprawie, którą prowadził.
Radca prawny
Status radcy prawnego jest równy statusie adwokata, jednak istnieją dwie podstawowe różnice między nimi. Pierwsza dotyczy możliwości pozostawania w stosunku pracy. Radca w przeciwieństwie do adwokata może być zatrudniony w zakładzie pracy (np. u adwokata czy innego radcy prawnego lub w każdej innej formie działalności gospodarczej). Ponadto radca prawny nie może reprezentować oskarżonego, czyli być obrońcą, w sprawach karnych i karnoskarbowych. Uprawnienia w tym zakresie przysługują jedynie adwokatom. Radca prawcy w procesie karnym może reprezentować powoda cywilnego, oskarżyciela posiłkowego, ewentualnie oskarżyciela prywatnego.
Podsumowanie
Z powyższego wywodu jednoznacznie wynika, iż adwokat ma najszersze uprawnienia z przedstawionych w tym artykule zawodów prawniczych. Może zastępować stronę w każdej sprawie, zarówno w postępowaniu administracyjnym, sądowoadministracyjnym, cywilnym i karnym.
Jednocześnie jest osobą całkowicie niezależną, gdyż nie podlega w wykonywaniu swojej pracy żadnemu innemu przedsiębiorcy, a za swoje czynności odpowiada dyscyplinarnie. Ponadto obowiązuje go w wykonywaniu swojego zawodu konieczność posiadania ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej zabezpieczającego jego Klientów przed błędami i uchybieniami w obsłudze.
Prawa autorskie adwokat Warszawa Wola – Anna Rurarz
Data publikacji (stan prawny): 06.08.2011